ءبىز شەنەۋنىكتەردىڭ دە ادەپ كودەكسى بارىن بىلەمىز. ارينە، ارنايى ادەپتىك زاڭدىلىقتارعا سايكەس، كەز كەلگەن اتقامىنەر ءوزىن سىپايى، مادەنيەتتى جانە ساليقالى، سالماقتى جاعدايدا ۇستاۋى ءتيىس. قاي ءبىر بيلىكتىڭ قىزمەتكەرى بولسا دا، ادەپ شەڭبەرىنەن اسىپ كەتپەگەنى ابزال. قاي كەزەڭدە دە سولاي بولعان.
پرەزيدەنت قول قويعان 100 ناقتى قادام ۇلت جوسپارىندا ادەپ كودەكسىنە ەرەكشە ءمان بەرىلگەن. ۇلت جوسپارىنىڭ 12 -قادامىندا «مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ جاڭا ەتيكالىق كودەكسىن جاساۋ قاجەتتىلىگى» ايتىلعان. سونىمەن قاتار، «ەتيكا جونىندەگى ۋاكىلەتتى وكىل لاۋازىمىن ەنگىزۋ» ماسەلەلەرى دە اتاپ كورسەتىلگەن.
راسىندا دا مەملەكەتتىك قىزمەتكەردىڭ ءوزىن-وزى ۇستاۋ مادەنيەتى ەڭ الدىمەن شەنەۋنىكتىڭ وزىنە بايلانىستى. قانداي جاعداي بولسا دا، ماسەلەگە سابىرمەن قاراپ، اقىلمەن كەلۋى ءتيىس. شەشىلمەيتىن ءتۇيىن بولمايدى، تەك وعان ىقىلاس، نيەت پەن ەلگەزەكتىك قاسيەت كەرەك. ارينە مۇنىڭ ءبارىن ايتۋعا وڭاي. تەك ءىس جۇزىندە كورسەتە ءبىلۋ قاجەت. سوندا عانا مەملەكەتتىك قىزمەتكەرگە دەگەن حالىقتىڭ تولىققاندى سەنىمى نىعايادى، قالىپتاسادى. بۇل ورايدا قازاقستاندا مەمقىزمەتشىگە قاتىستى ارناۋلى قولدانىستاعى ەرەجەلەر مەن زاڭدار بار. ەلباسى قول قويعان «قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەرىنىڭ ادەپ كودەكسى» بار نەمەسە بۇل ەتيكالىق كودەكس دەپ تە اتالادى. ەلباسى جارلىعى بويىنشا اتالعان زاڭ 2016 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ كۇشىنە ەندى، ءقازىر قولدانىستا.
ال ادەپ كودەكسى حالىققا نەمەسە مەملەكەتتىك قىزمەتشىگە نە بەرەدى؟
ناقتى ايتساق...
- مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەرگە دەگەن حالىقتىڭ سەنىمىن نىعايتادى.
- ادەپ كودەكسى مەمقىزمەتشىلەردىڭ ادامگەرشىلىك-مورالدىق بەينەسىن ارتىرادى.
- ولارعا قويىلاتىن تالاپتى كۇشەيتەدى.
- تاعايىندالعان نەمەسە مەمقىزمەتكە كەلگەن ولارعا جوعارى بيلىك تاراپىنان سەنىم ءبىلدىرۋ بولىپ تابىلادى.
- كودەكس ادەپسىز جاعدايلاردىڭ الدىن الۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى.
- سونىمەن قاتار، ادەپ كودەكسى مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر اراسىنداعى قارىم-قاتىناس مادەنيەتىنىڭ قالىپتاسۋىنا ىقپالىن تيگىزەدى.
نەگىزى ادەپ كودەكسىندە اتاپ كورسەتىلگەن بارلىق قاعيدالاردى مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر ورىنداۋى ءتيىس جانە بارلىق ۋاقىتتا بۇل ەرەجە ەستەرىنەن شىقپاۋى ءتيىس.
سونىمەن قاتار، ەتيكالىق كودەكستىڭ مەملەكەتتىك ماڭىزى بار ەكەندىگىن مىنا ءبىر قاعيدادان-اق بايقاۋعا بولادى. مەملەكەتتىك قىزمەتكە تۇرعان كەز كەلگەن شەنەۋنىككە ەڭ الدىمەن ءۇش كۇننىڭ ىشىندە ەتيكالىق كودەكس تانىستىرىلادى. ولار «تانىستىم» دەپ قول قويادى.
قالاي ايتقاندا دا، بۇل سالاداعى ازاماتتار ەڭ الدىمەن مەملەكەتتىڭ ادامى. سوندىقتان ەڭ الدىمەن ول مەملەكەتشىل بولۋى كەرەك. مۇنىڭ ماڭىزى نەدە؟
ولار مەملەكەتتىڭ ىرگەتاسىن نىعايتۋعا، قازاقستان حالقىنىڭ بىرلىگى مەن ىنتىماعىن كۇشەيتۋگە جۇمىس ىستەۋى ءتيىس. نەگىزىندە ەتيكالىق كودەكستىڭ اياسىندا كوپ نارسە جاتىر. ول ءۇشىن ارينە مەملەكەتتىك قىزمەتشىنىڭ دارەجەسى مەن ستاتۋسى تۋرالى بىلگىسى كەلگەن ادام ەڭ الدىمەن ەلباسى قول قويعان ەتيكالىق كودەكستى وقىپ شىققانى دۇرىس.
مۇندا مەملەكەتتىك قىزمەتشىنىڭ نە ىستەۋى قاجەتتىلىگى دەيىن اتاپ كورسەتىلگەن. بۇل ناقتى ايتقاندا، مەمقىزمەتتە وتىرعان ادامنىڭ كونستيتۋسيادان كەيىنگى باستى قۇجاتىنىڭ ءبىرى بولۋعا ءتيىس.
مەملەكەتتىك قىزمەتشى قىزمەت بارىسىندا ءوزىنىڭ ءدىني كوزقاراسىن اشىق كورسەتپەۋى ءتيىس نەمەسە قاتارلاستارىنا ءدىني تۇرعىدان مىندەتتەپ، ۇگىت، ناسيحات جۇمىستارىن جۇرگىزە المايدى. مۇنداي نارسە جات قىلىق بولىپ ەسەپتەلەدى.
ەتيكالىق كودەكستىن باستى ماقساتى نە ؟ ەلباسى اتاپ كورسەتكەندەي، الەمدەگى ەڭ وزىق، دامىعان 30 مەملەكەتتىڭ قاتارىنا ەنۋ. ول ءۇشىن ەلباسىنىڭ 100 ناقتى قادام ۇلت جوسپارىنىڭ ستراتەگيالىق قۇجاتىندا اتاپ كورسەتىلگەندەي، ەڭ الدىمەن مەملەكەتتىك كاسىبي اپپارات قۇرۋىمىز كەرەك. ال كاسىبي اپپارات قالاي قۇرىلادى؟ ول مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ بىلىكتىلىگى مەن ءوزى-وزى ۇستاۋ مادەنيەتى جانە مىنەز-قۇلقىنا ءارى جۇمىستى ورىنداۋى مەن جاۋاپكەرشىلىگىنە بايلانىستى.
كاسىبي مەملەكەتتىك اقپارات قۇرۋ تۋرالى ءبىرىنشى تاراۋى، ناقتى ايتقاندا ۇلت جوسپارىنىڭ 1- 15 قادامى تۇگەلدەي وسى كاسىبي اپپارات قۇرۋعا ارنالعان. ونىڭ ىشىندە ون ەكىنشى قادامدا ەتيكالىق كودەكستى جاساۋ قاجەتتىلىگى ايتىلعان. ال ءبىزدىڭ 12-قادامعا ارنايى توقتالىپ وتىرعانىمىزدىڭ دا ءجونى بار. ويتكەنى وسى ەتيكالىق كودەكستە مەملەكەتتىك قىزمەتشىنىڭ قانداي بولۋ قاجەتتىلىگى تۇتاستاي ايتىلعان. نەگىزى وسى كودەكستە جازىلعان قاعيدالار ءون بويىنان تابىلعان مەملەكەتتىك قىزمەتشى ەشقاشان ەل، حالىق، مەملەكەت الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىكتى تۇتاستاي سەزىنە بىلەدى جانە بۇلجىتپاي ورىندايدى دەپ ويلايمىز.
بۇدان شىعاتىن قورىتىندى، قاي لاۋازىمدا ىستەسە دە، مەملەكەتتىك قىزمەتشى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا، ەلىنە، حالقىنا ادال قىزمەت ەتە الادى.
قالاي ايتقاندا، مەملەكەتتىك قىزمەتكەر قوعامعا جات مىنەز-قۇلىق كورسەتپەۋى ءتيىس.
ونىڭ ءبىر ايعاعى رەتىندە كەيىنگى كەزدە داقپىرتقا ەرىپ، كوشەگە شىققان ءبىرقاتار كوپ بالالى انالاردىڭ جايىن ايتار ەدىك. مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر ولاردى ءماجىلىس زالىنا نەمەسە جەكە كابينەتتەرگە شاقىرىپ الىپ، مادەنيەتتى تۇردە سويلەسۋدە. ءسويتىپ ولاردىڭ ماسەلەلەرى دە شەشىلىپ جاتىر. بۇل ارينە، مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ مادەنيەت دەڭگەيى مەن ماسەلەگە جەدەل قاراۋىن كورسەتەدى. سوندىقتان دا ءبىز مەملەكەتتىك ورگاندا، اتقارۋشى بيلىكتە جۇمىس ىستەيتىن قىزمەتكەرلەردىڭ جۇمىسىنىڭ وڭاي ەمەس ەكەندىگىن سەزىنە ءبىلۋىمىز كەرەك.
قازىرگى مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر حالىققا جاقىن. ولار بۇرىنعىداي قاساڭ كوزقاراستان، بيۋروكراتيالىق مىنەزدەن ادا. ويتكەنى قوعام، مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەرگە قويىلار تالاپ تا وزگەردى. سوندىقتان ادەپتەن وزباي، ەتيكالىق كودەكستى ساقتاي وتىرىپ، ولار كاسىبي قىزمەتىن ادال اتقارۋدا دەۋگە بولادى.
